بحران جهانی اعتبار و پیامدها

بحران جهانی اعتبار و پیامدها

  یکشنبه  ۲۵ فروردین  ۱۳۸۷     ۱۳ آوریل ۲۰۰۸

قرض یا وام  loan  پول یاچیزی نقدی میباشد که در ازای بهره یا بدون بهره برای مدتی به دیگری داده میشود . اعتبار یا  credit   پولی است که ادعا میشود یا گمان میرود وجود دارد و با یا بدون بهره به دیگری محول میشود .

به برکت پیشرفتهای علمی و تکنولوژیکی و پیدایش منابع ذغال سنگ  و به ویژه نفت از حدود یک قرن پیش توسعه اقتصادی جهان گسترش بیشتری یافت .  تا اوائل قرن بیستم  پول دنیا عمدتأ طلا و نقره بود . توسعه حجم تولید و تجارت نقل و انتقال حجم زیاد طلا را پر هزینه و تجارت را کند میکرد . به دنبال مراحلی سرانجام مقرر شد که به جای خود طلا سند آنرا که دلار یا پوند یا مارک و غیره بود دست به دست شود و  هر گاه دارنده دلار آنرا به بانک تحویل میداد و درخواست طلای نقدی میکرد بانکها موظف بودند به اندازه رقمی که روی آن سند نوشته بود به او طلا تحویل دهند  .  این وضعیت کم یابیش مدتی ادامه داشت ولی   بانکها ازاین وضع راضی نبودند و اشتهای سود جوئی آنها را سیراب نمیشد . بانکدارهای بزرگ  سرانجام فکر به خاطرشان خطور کرد ،  ابداع یا اختراعی کردند که رویای کیمیاگران در مقابلش حقیر مینمود  . کیمیا گران چه تلاشها که نکردند تا از ترکیب مواد دیگر طلا بسازند و  رویای پول کم درد سر و بی پایان را جامه عمل بپوشند ، آرزوئی که به دل آنها ماند .

 طرح بانکداران این بود که اصلأ خود طلا را از گردونه خارج سازند و آن را از ایفای نقش پول واقعی محروم سازند . تدارکات و مراحل پر پیچ و خم و اغلب محرمانه ای اجرا شد تا بالاخره رئیس جمهور آمریکا ریچارد نیکسون  قرار داد موسوم به   Bretton Woods Agreement    را که  در سال ۱۹۴۴ بین ۴۴کشور عمده  جهان منعقد شده بود  را در سال ۱۹۷۱ یک طرفه  ملغا نمود و اعلام کرد دیگر طلا به دارندگان دلار تحویل داده نخواهد شد و از آن زمان رسمأ و تا کنون در همه بانکهای دنیا  طلا دیگر نه پول است نه پشتوانه . طبق قرار برتون ودز  دلار پول عمده جهان اعلام شد مشروط به اینکه  آمریکا در صورت درخواست به جای دلار کاغذی مقدار ثابتی طلا تحویل دهد .  و این هم یک پیوند برای اطلاعات بیشتر   What Has Government Done to Our Money . 

 بانکها و دولتهای بزرگ سرانجام دشمن دیرینه خود را شکست دادند و آنها ماندند و ماشین چاپ کاغذی به نام اسکناس . برای کارکنان یدی و فکری پول در ازای کار معین و برای تولیدکنندگان و کارهای خدماتی  در صورت تفاوت مثبت هزینه و فروش بدست میآید و لاغیر ،  ولی برای بانکداران و دولتهای همدست آنها هیچکدام از اینها لازم نیست .

با این روش به اندازه اسکناس بی پشتوانه ای که منتشر میشود و اعتباری که اعطاء میشود از دسترنج مردم گرفته و به آنانی که صاحب دولتها و بانکها هستند و یا رابطه نزدیک با آنها دارند  داده میشود . اسم این عمل را چه میگذارند ؟

•  اسامی رسمی : سیاستهای پولی monetary policy  ،  یا سیاست کمک به اقتصاد  accommodating  policy  و یا تسهیلات پولی  liquidity  و غیره .
• اسامی غیر رسمی :  نوعی بیزینس یا کاسبی ، گونه ای راهزنی مدرن  با ابزاری آراسته و قانونی بدون زور مستقیم شمشیر وغنیمتی باحجم افسانه ای .

البته ظاهرأ قرار شد از ۱۹۷۱ به بعد هر کشوری به تناسب رشد تولید ناخالص ملی  GDP  اقدام به چاپ اسکناس کنند  تا تورم به وجود نیاید ولی کی رعایت کرد ؟  هدف  هم این نبود ، بیشتر برای حفظ ظاهر  و توجیه کنار گذاشتن طلا بود . پیش از آنکه طلا از مقام رسمی خود خلع شود  هر اونس آن حدود ۲۰  دلار بود یعنی با یک دلار میشد ۵/۱گرم طلا خرید و حالا باید حدود ۴۵ دلار برای دریافت همان ۵/۱  گرم  پرداخت کرد . حساب کنید کدام یک پول واقعی و کدام یک کپی تکثیر شده است ؟

در ابتدا همه کشورها کاغذ چاپ کردند وهنوز کشورهائی مانند ایران همین کار را ادامه میدهند و به همین دلیل تورم در این کشورها تقریبأ بی برگشت است . ولی کشورهای پیشرفته و بانکهای مرکزی آنها دیگر کمترکاغذ چاپ میکنند ودر عوض  فقط با فشار  دادن دگمه های کامپیوتر میلیاردها و ترلیاردها شبه پول درست میکنند و به عنوان اعتبار credit و در ازای دریافت وثیقه نقدی و با بهره معین به مردم و شرکتها قرض میدهند .

اما این گونه credit  که منشأ آن بانکهای مرکزی و در راس آنها فدرال رزرو  میباشند به همراه ابداعاتی  financial innovations in credit and structured finance  که شرکتهای مالی و بازارهای بورس  به نام مشتقات یا  derivatives   و  leverage  خلق نموده اند همچون شمشیر دو لبه عمل میکنند  ، هم قیمتها را به شدت بالا میبرند و هم  سقوط آزاد میدهند . فعلأ  مرحله برگشت در چند ماه اخیر با مسکن و شاخصهای سهام  شروع شده تا در گام بعدی نوبت دیگران هم برسد .

و این هم یکی از پیش تازان و قربانی اخیر این گونه  وام ها :

 

 

 

‌Bear Stearns  پنجمین بانک  بزرگ سرمایه گذاری در آمریکا با سابقه

۸۵ سال فعالیت . حدود یک سال پیش قیمت هر سهم آن تا  ۱۷۲ دلار افزایش یافت ، بعد از چند ماه کاهشهای متوالی در ابتدای روز ۱۴ مارس ۲۰۰۸ حدود یک ماه پیش ۶۰ دلار معامله شد ساعتی بعد خبر آمد که این بانک دچار بحران شده ، در پایان روز ۵۰ درصد از قیمت آن کاسته و با۳۰ دلار بسته شد .   فردای آنروز مدیریت شرکت اطلاع داد که اگر کاری نشود در روز دو شنبه با شروع بازار اعلام ورشکستگی خواهد کرد . بانک مرکزی آمریکا دید اگر اینطور شود کارهای پشت پرده برملا خواهد شد . بنابراین دست به کار واسطه گری شد و  با دادن ســـــی میلیارد دلار وام به  JPMorgan  که دومین بانک بزرگ آمریکا میباشد و بعد از چک و چانه زدن سرانجام تمام سهام  Bear Stearns  در روز تعطیلی یکشنبه ۱۶مارس  به قیمت هر سهم فقط   ۲ دلار  فروخته شد .  ۱۷۲ کجا ۲ کجا .  Bear Stearns  با همان ابزارهای credit    derivative  , leverage  فعالیتهائی در بازار مسکن آمریکا  داشت که به این نتیجه منجر شد  .

بعد از این رویداد که مهمترین موضوع یک ماه اخیر آمریکا و همه اقتصادهای پیشرفته جهان بوده مجددأ بانک مرکزی آمریکا  FED  بر ادامه همان رویه های سابق خود تأکید کرد  . و روز جمعه قبل ۱۱ مارس سران بانکی و اقتصادی ۷ کشور بزرگ صنعتی موسوم به G7  در واشنگتن جمع شدند و اعلامیه دادند   http://www.ustreas.gov/press/releases/hp919.htm و اعلام کردند ما چنین و چنان میکنیم و نمیگذاریم  بحران کردیت ادامه یافته و رشد اقتصادی در دراز مدت کاهش یابد . آنها مختارند هر چه میخواهند بگویند و بنویسند .   قانون تناوب طبیعت و بازار هم کار خودش را میکند . قله کوه ها و کف دره ها ، شدت گرمای تابستان و سرمای زمستان ، روز و شب ،جنگ و صلح ،رونق و رکود اقتصادی ،صعود و صقوط قیمتها ، و هر چه و هرچه را نگاه کنیم خبر از جفت هائی میدهند  که افراط و تفریط در ذات آنها است و هرچند وقت یکبار تکرار میشوند  و هیچ مانعی جلو دار آنها نیست .  هر که  در جلو روند اصلی قرار بگیرد  ، فرقی نمیکند که با گناه  یا بیگناه  ، افرادی کم بنیه یا قدرقدرتهائی مانند بانکهای مرکزی یا صندوق بین المللی پول IMF  یا دولتهای بزرگ باشند ، سرانجام طعم شکست را خواهد چشید .   تکرار قانون تناوب ،  ازلی و ابدی و مشترک درهر چیز مادی و روانی میباشد . ولی این تکرار ها به لحاظ شدت و اندازه و سایر جزئیات تا بینهایت متفاوت میباشند . حدود ۷ میلیارد انسان وجود دارد که در وجوه اصلی مشابه و تکرار همدیگر هستند و در جزئیات هر یکی بی همتا .  بازارها و قیمتها هم به همین گونه رفتار میکنند .

 در شرایط امروز دنیا با آگاهی از موقعیت بازار  اعتبار و  وام     است که میتوان  وضعیت کنونی و آینده اقتصاد جهانی  ، آینده دلار آمریکا ، شاخصهای عمده سهام   ،  نفت ، فلزات قیمتی و صنعتی و همچنین تحولات سیاسی جهان و جنگ ها و تشدید ناآرامی ها  در جهان ، را مورد بررسی قرار داد .

رشید دمهری

 

نوروز ، نو شدن هر آنچه هست

نوروز  ، نو شدن هر آنچه هست    

یکشنبه ۴  فروردین ۱۳۸۷    ۲۵ مارس  ۲۰۰۸

به نام خداوند جان و خـــــرد                    کزاین برتر اندیشه بر نگـذرد

خداوند کیوان و گردان سپـهر                   فروزنده ماه و ناهید و مهـــر

نیابد به دو نیز اندیشـــــه راه                    که او برتراز نام و از جایگاه

اشا asha واژه ای به معنی راستی و درستی است؛ اما معنی ژرفتر آن قانونی است ازلی و ابدی که اهورامزدا وضع کرده که براساس آن هر کنشی، واکنشی در بر دارد و هر کار نیک یا بدی پاداش یا پادافره خود را در پی دارد. به مفهوم دیگر اشا نظمی است خردمندانه که بر کلیه موجودات عالم حاکم است و تضمین کننده تکامل و تعادل موجودات .

نوروز یکی از مراحل اشا است که بیانگر پشت سرگذاشتن دوره پسرفت ، سردی و غم ، ویرانی و شکست و اینگونه موقعیتها میباشد .

نیاکان ما با درایت خود و دقت در گردش سال همه تحولات اساسی آن را شناسائی و زمان تکرار یا احیاء آنرا با ریاضیاتی دقیق ، در چند هزارسال پیش ، تعیین کردند که تا به امروز صحیح ترین و طبیعی ترین گاه شماری میباشد . و نوروز روزی است که از آن به بعد طول روز از شب پیشی میگیرد و شکست نهائی زمستان اعلام میشود مردم این غلبه نور بر تاریکی و شروع حاصلخیزی طبیعت و نو شدن زندگی را جشن میگیرند . چه موجودی مادی یا معنوی  را میتوان یافت که نوروز یا به عبارتی نو شدن و باروری مجدد در آن وجود نداشته باشد ؟ چیزی که نتواند نو شود  خواهد ماند  ؟

یکی از ویژگی های مهم و متمایز فرهنگ و آئین های ایرانی آنست که همه جشنها و مراسم عمومی بر اساس تحولات مثبت طبیعت بنا نهاده شده اند و نه تحولات و انقلابات اجتماعی ویا ظهور این یا آن شخصیت سیاسی یا دینی یا نظامی یا هرچه از این قبیل . دیگر ویژگی فرهنگ کهنسال و همیشه تازه و نو شونده آن اینست که با وجود آنکه بیش از هر سرزمینی ، و بیشتر به سبب موقعیت جغرافیائی بی همتایش ، مورد غضب و تاخت وتاز وقتل وغارت اقوام یا کشورهای دیگر قرار گرفته و مصیبتهای جانکاهی را متحمل شده هیچ گونه مراسم و مناسبت عزاداری و ماتمداری عمومی ندارد . این ، بزرگی  ، سلامت روح و روان ،  و اراده شکست ناپذیراین مردمان را به اثبات نمیرساند ؟

حمله اسکندر ، یورش اعراب ،تاخت وتاز مغول ها و در یکصد سال اخیر دست اندازی غرب و شمال به ویژه انگلستان و روسیه که همگی به قصد تخریب یا مخدوش و کم رنگ کردن  تمدن  ایران صورت گرفت به چه سرانجامی رسید ؟ هرچه بیشتر بر این آتش تابناک ضربه زدند پراکنده تر شد و بخشهای بیشتر این کره خاک را تحت تـأ ثیر شایستگی های خود قرار داد .

شکرایزد که زتاراج خزان رخنه نیافت   

                                                  بوستان سمن و سرو و گل و شمشادت

بزرگی ، هوشیاری و صبر آگاهانه مردم این سرزمین تا به حدی بوده که همه آن دشمنان اولیه را دیر یا زود مجاب کرد ، به طوریکه بسیاری از شاهزادگان مغول و سران عرب و شاهان ترک نژاد مانند سلجوقیان و غزنویان مدافع سرسخت فرهنگ و تمدن ایران شدند . جانشینان اسکندر خود را از تبار هخامنشیان معرفی میکردند . امپراطوری عثمانی با اینکه خود ترک نژاد و ترک زبان بود و جنگهای فراوانی با ایران کرده بود مدتها زبان فارسی را زبان رسمی دربار قرار داد و مکاتبات به زبان فارسی صورت میگرفت . اینها در واقع نوعی سپاس آن مهاجمان به خدمات ، آگاهی ها و آموزشهائی است که ایرانیها در تمام امور علمی ، فرهنگی ، صنعتی و مملکت داری به آنان دادند .

آنهائی هم که به لحاظ باورهای دینی و مذهبی در ابتدا با نوروز به نوعی خصومت یا سوءظن داشتندهم به حقانیت آن پی بردند و این هم روایاتی در این باب :

علامه مجلسى در كتاب « زاد العماد » از قول معلى ابن حنيس نقل كرده كه امام صادق (ع) در فضيلت نوروز به حق خانه كعبه سوگند ياد كرده و عيد نوروز را تفسير و اهميت آن را چنين بيان داشته اند: در عيد نوروز حق تعالى در روز الست از ارواح بندگان پيمان گرفته است كه او را به يگانگى بپرستند و براى او شريكى قرار ندهند. اين روز اولين روز طلوع آفتاب، اولين روز وزيدن بادها و رويش گياهان ميباشد.

حديث ديگر از معلي بن خنيس روايت شده است كه گفت : «روز نوروز بر حضرت جعفر بن محمد (ع ) درآمدم و ايشان فرمودند «آيا اين روز را مي شناسي» ؟ گفتم «فداي تو شوم ، اين روزي است كه ايرانيان آن را بزرگ مي دارند و به يكديگر هديه و ارمغان مي دهند.»

سپس حضرت صادق فرمودند «سوگند به خداوند كه اين بزرگداشت نوروز به علت امري كهن است كه برايت بازگو مي كنم تا آن را دريابي» . پس گفت «اي معلي ، روز نوروز روزي است كه خداوند از بندگان خدا پيمان گرفت كه او را بپرستند و او را شريك و انبازي نگيرند و به پيامبران و راهنمايان او بگروند و به پيشوايان دين ايمان بياورند.»

همان روزي است كه كشتي نوح (ع ) در كوه آرام گرفت ، همان روزي است كه پيامبر خدا، اميرالمؤمنين علي (ع ) را بر دوش خود گرفت تا بت هاي قريش را از كعبه به زير افكند و بتان را خرد كند، چنان كه ابراهيم (ع ) نيز اين كار را كرد .

همان روزي است كه پيامبر به ياران خود فرمودند كه با علي (ع ) به عنوان اميرالمؤمنين بيعت كنند (عيد غديرخم ).

همان روزي است كه حضرت قائم (عج ) بر دجال پيروز شود و او را در كنار كوفه بر دار كشد و هيچ روز نوروزي نيست كه ما در آن متوقع گشايش و فرجي نباشيم ، زيرا نوروز از روزهاي ما شيعيان است .»

(بحار الانوار - علامه مجلسي جلد 14 مبحث نوروز )

ایرانیان یک در صد جمعیت جهان هستند ولی خدمتی که از قدیم تا کنون به بشریت کرده اند بسی فراتر ازاین در صد میباشد .

اگر امسال برای اولین بار در کاخ سفید آمریکا سفره هفت سین برقرار و نوروز جشن گرفته شد ، اگر مطابق آماری که گرفته شده در بین خارجیان مقیم آمریکا و در تمام رشته های علوم و صنایع و در بالاترین تخصصها و مسئولیت ها ، ایرانیان در مرتبه اول قرار دارند ، اگر یک ونیم میلیون نسخه دیوان شمس تبریزی اثر شاعر ایرانی مولوی بلخی در آمریکا و اروپا به فروش رفته و پرفروشترین کتاب شعر در آمریکا بوده و اگر نوروز در اغلب کشورهای شرق و غرب و حتی کشور آفریقائی زنگبار رسمأ جشن گرفته میشود ، اینها و هزار بار بیش از اینها همه به برکت خرد و خداشناسی واقعی و نه تظاهری نیاکان ما بوده است .

ایرانیان خدمات بزرگی هم  به ادیان مسیحی ، اسلام ، کلیمی ،هندی و چینی نموده اند و در اینجا اشاره ای میکنم به تأثیر فرهنگ و ادیان ایران باستان بر مسیحیت :

بزرگترین جشن یا عید مسیحیان ، کریسمس یا شب تولد مسیح میباشد .

در ایران باستان علاوه بر جشنهای دیگر چهار جشن  به نامهای سده ، مهرگان ، یلدا و نوروز که از همه مهمتر بود برگذار میشده اند که هم اکنون هم همه آنها را زرتشتیان و برخی گروههای مسلمانان شیعه و سنی در بعضی نقاط ایران و بسیاری کشورها مانند تاجیکستان ، عراق ، ترکیه ، جمهوری آذربایجان ، پاکستان و برخی کشورهای مسیحی مانند ارمنستان و گرجستان که اصالتأ از اقوام ایرانی هستند ، برگذار میشود .

ایرانیان قدیم به درستی معتقد بودند که شب یلدا شب تولد خورشید که ، نام های دیگر آن مهر و میترا است ، میباشد و به همین سبب تمام شب را به جشن و شادی میپرداختند و تا صبح بیدار میماندند تا تولد خورشید را ببینند . این شب آخرین شبی است که مدت تاریکی بر روشنائی غلبه دارد و از روز بعد خورشید شروع میکند به بیشتر تابیدن وبا عقب راندن تاریکی آغاز  پیروزی  خود را اعلام میکند .

آئین ایرانی میترائیسم حدود پانصد سال دین رسمی امپراطوری روم بود . در اواسط قرن چهارم میلادی  بعد از کشمکشهای فراوان با پیروان مسیح سرانجام کنستانتین امپراطور روم پذیرفت که  مسیحیت دین رسمی آن کشور شود منتها با یک شرط و آن اینکه شب تولد مسیح باید  شب تولد میترا یا مهر یا همان شب یلدا باشد . مخالفتهائی شد ولی رهبران مسیحی سرانجام این شرط را پذیرفتند و ۲۵ دسامبر  به عنوان تولد مسیح  ، که به کریسمس معروف است ، اعلام شد . سپس کنستانتین غسل تعمید داده شد و به دین مسیح گروید . مشابهت های فراوانی نیز بین بابا نوئل و  پیر یا عمونوروز ایران و بین  سرو  و تزئینات آن  با تقدسی که ایرانیان برای درخت سرو قائل بودند  وجود دارد . البته همواره  تعصبات ، تصورات و توهمات فراوانی هم در باره منشآ و مبدآ ویا الگوبرداری ویا اصیل و غیراصیل بودن و میزان تآثیر گذاری ادیان و مذاهب مختلف بریکدیگر وجود داشته و دارد که بیشتر میتوان به باورهای مردم مرتبط دانست  تاواقعیتهای تاریخی .

فرهنگ و تمدن ایران علاوه بر تاثیر گذاری بر دیگر فرهنگها  ، تآثیر پذیری و قابلیت انعطاف هم داشته ودارد و همین امر گروهی را واداشته تصور کنند فرهنگ ایرانی دیگر اصالت خود را از دست داده . به باور من و با توجه به اشاراتی که شد تمدن ایرانی ، با وجود ابهامات وعناصر ناسازگار فراوانی که به آن وارد شده و کاستی هائی که خود داشته  ، کمابیش اصالت خود را حفظ کرده و در دهه ها و صده های آینده تکامل یافته تر و بارورتر خواهد شد و دستاوردهای بزرگی نه فقط برای ایرانیان بلکه برای کل بشریت به ارمغان خواهد آورد .

نوروز را به ایرانیان ، دوستداران نوروز ، به همه انسانها ، به همه موجودات عالم که نوروز و نو شدن بخشی ازحیات آنها است ، و به آفریدگار نوروز که خداوند جان و خرد باشد تبریک میگویم .

رشید دمهری